X
Przeważnie mówiąc o treningu mamy na myśli wykonywanie ćwiczeń fizycznych obciążających organizm i naukę pewnych nawyków ruchowych. Od wielu lat jednak psychologowie, trenerzy i sportowcy podkreślają korzyści, które przynosi trening mentalny. Okazuje się, że często to właśnie ten czynnik ma decydujący wpływ na osiągane wyniki i rozwój sylwetki.
Psychologia sportu to nauka o ludzkim zachowaniu w aspekcie wyczynowego uprawiania sportu. Za „ojca” psychologii sportu w USA uważany jest Coleman Roberts Griffith, który jako pierwszy przeprowadził obszerne, rozpoczęte w 1918 r. i trwające kilka lat, badania eksperymentalne. Założył też w 1925 r. pierwsze laboratorium psychologii sportu – the Athletic Research Laboratory – na Uniwersytecie Illinois. Naukowiec przeprowadził badania, które dotyczyły m. in. wpływu czynników psychologicznych na sportowe osiągi oraz efekty uczenia motorycznego. Później, w latach 60 i 70 powstało m. in. pierwsze specjalistyczne czasopismo naukowe dotyczące tego tematu. Następnie na całym świecie powstawało wiele towarzystw naukowych i związków zrzeszających psychologów sportu. Ich celem jest dbanie o rozwój tej dziedziny psychologii i pogłębianie współpracy między psychologami a sportowcami.
Działalność psychologów sportu opiera się właśnie na współpracy z zawodnikami i zespołem trenerskim, ale także z fizjologami czy lekarzami sportowymi. Wieloletnia współpraca w tym zakresie przyniosła podstawowy wniosek, iż za jeden z warunków mistrzostwa uważa się umiejętność wielokrotnego powtarzania wyniku z górnego pułapu możliwości. Jest to możliwe pod warunkiem, że zawodnik zdobył umiejętności gwarantujące w sposób powtarzalny osiąganie optymalnego stanu psychicznego, pozwalającego w pełni zaprezentować posiadane możliwości oraz umiejętności nabyte dzięki treningowi sportowemu.
W swojej pracy „Psychologia we współczesnym sporcie – punkt wyjścia i możliwości rozwoju”, Jan Blecharz z Zakładu Psychologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie podaje, że obecnie dostępnych jest mnóstwo schematów postępowania, których celem jest wzmacnianie osiągnięć zawodnika. Jednym z nich jest model wypracowany przez Boutchera i Rotellę. Składa się on z czterech następujących faz: analiza dyscypliny sportu, ocena słabych i silnych stron zawodnika, konceptualizacja strategii wyznaczania celów, rozwój umiejętności wybranych w fazie konceptualizacji. Podstawowym problemem, z którym musi zmierzyć się psycholog sportu, jest wybór metody, która zagwarantuje, że zawodnik w danym czasie osiągnął stan psychofizyczny, gwarantujący zaprezentowanie pełni posiadanych możliwości. Niekiedy konieczne jest nauczenie zawodnika określonych umiejętności (np. technik relaksacyjnych czy radzenia sobie ze stresem). Trening psychologiczny, podobnie jak fizyczny, jest procesem długofalowym. Opanowanie podstawowych umiejętności psychoregulacyjnych może zająć 2-4 miesiące. Trening taki ma prowadzić do wzrostu kontroli zachowania, działań i emocji oraz fizjologicznych procesów zachodzących w organizmie zawodnika.
Blecharz w swojej pracy opisuje trwającą prawie 5 lat współpracę psychologiczną z parą sportową w łyżwiarstwie figurowym. W tym czasie para zdobyła dwukrotnie brązowy medal mistrzostw świata oraz dwukrotnie wicemistrzostwo Europy. W chwili rozpoczęcia współpracy najlepszymi osiągnięciami pary było szóste miejsce w mistrzostwach Europy oraz ósme miejsce na mistrzostwach świata. Praca z zawodnikami rozpoczęła się od rozmów wskazujących problemy do rozwiązania, a następnie nauki technik relaksacyjnych. Jako technikę monitoringu stosowano zapis efektywności treningu oraz skalę samopoczucia, a także analizy zapisu wideo. Następnie na bazie zwiększonego czucia mięśniowego, korzystając ze środków audiowizualnych, wprowadzono trening wizualizacji – mający na celu poprawę techniki wykonywanych elementów (zwłaszcza skoków) oraz opanowania emocjonalnego w czasie startów. Zmieniono też sposób podejścia do startów. Zamiast skupiania się na wyniku, wprowadzono koncentrację na zadaniu.
Coraz większe zapotrzebowanie na wsparcie psychologiczne w sporcie sprawia, że należy zwrócić uwagę na to, aby było ono udzielane przez najlepszych fachowców. Psycholog sportu powinien stale uzupełniać i aktualizować swoją wiedzę oraz doskonalić swój warsztat pracy. Od kompetentnego psychologa sportu wymaga się m. in. rzetelnego psychologicznego wykształcenia, znajomości specyfiki sportu czy umiejętności posługiwania się metodami diagnostycznymi. Ważna jest także umiejętność pracy w zespole z różnymi specjalistami, jak np. z lekarzami.
Należy pamiętać, że trening psychologiczny zaczyna się już w momencie podjęcia decyzji o rozpoczęciu treningu. Sama mobilizacja do wykonania treningu jest ogromnie ważna i również warunkuje efekty ćwiczeń. Nie bez znaczenia jest też ciągłe motywowanie podopiecznego do nie rezygnowania z treningu, zachęcanie do zdrowego stylu życia oraz zagwarantowanie takiej atmosfery w trakcie ćwiczeń, która sprzyja dobremu samopoczuciu klienta i zachęca go do dalszego trenowania.
Rolą trenera jest zadać właściwe pytania, uważnie słuchać i wyciągać właściwe wnioski. To prowadzi do umiejętnego prowadzenia dialogu z klientem oraz budowania poprawnych relacji. To przekłada się nie tylko na jego zadowolenie z treningów i osiąganie coraz lepszych efektów ale także wpływa na to, że podopieczny zostanie z trenerem na dłużej.
W internecie znajdziecie sporo możliwości wykonania kursu trenera mentalnego. Ich koszt uzależniony jest od zakresu wiedzy oraz doświadczenia wykładowców. Ceny zaczynają się już od 100 zł, ale za te najdroższe (np. prowadzone przez trenera mentalnego Mistrzów Świata i Olimpijczyków) zapłacicie nawet 20 tys zł. W zakres takiego szkolenia wchodzi m. in. nauka budowania pewności siebie, budowanie koncentracji i spokoju wewnętrznego, PR, marketing oraz dedykowany live z ekspertem.
Psychologia sportu jest także jednym z kierunków studiów na wielu uczelniach w Polsce. Tu temat wydaje się być bardziej rozbudowany, a liczba godzin wyraźnie większa. To od Was więc zależy czy wybierzecie bardziej pogłębione i dłuższe studia czy poprzestaniecie na kursach. Na pewno warto jednak przed wyborem przeczytać analizy i zasięgnąć opinii innych trenerów.
Polecamy także:
